Η ελληνική χρεωκοπία του 2010 – Μέρος Β’
Σε προηγούμενο άρθρο παρουσιάστηκαν συγκεντρωτικά όλα εκείνα τα ιστορικά και πολιτικοοικονομικά γεγονότα και οι αποφάσεις που λήφθηκαν στην Ελλάδα κατά το διάστημα 2003–2012, με στόχο την κατανόηση της «διαδρομής» προς το πρώτο μνημόνιο και τους λόγους αποτυχίας του. Συγκεκριμένα, παρουσιάστηκε το άμεσο και έμμεσο πολιτικοοικονομικό προσκήνιο (αλλά και παρασκήνιο), και εξήχθησαν τα πρώτα συμπεράσματα σχετικά με τους λόγους ύπαρξης πολιτικής κακοδιαχείρισης του παρελθόντος. Επί της παρούσης επικεντρωνόμαστε σε μία από τις πτυχές αυτής της εξιστόρησης, που δεν είναι άλλη από την εφαρμογή του προγράμματος P.S.I. (Private Sector Involvement), των λόγων υλοποίησής του, των πραγματικών του διαστάσεων, και των προβληματικών του σημείων. Ξεκινώντας, λοιπόν, ας παρουσιάσουμε μία έννοια-κλειδί στην κατανόηση της επικείμενης παρουσίασης, πριν εισαχθούμε στο κυρίως ζήτημα.
Τι είναι το ομόλογο
Αν και υπάρχουν διάφορα είδη ομολόγων, θα δώσουμε ένα πολύ απλό παράδειγμα για να αποκτήσουμε μια βασική εικόνα. Έστω ότι το Κράτος εκδίδει ένα δεκαετές ομόλογο με Ονομαστική Αξία 1000€ και κουπόνι 5% επί της ονομαστικής του αξίας, πληρωτέο ανά έτος. Εγώ αγοράζω σήμερα το ομόλογο αυτό δίνοντας 1000€ στο Κράτος. Κάθε χρόνο, για τα επόμενα 10 χρόνια, το Κράτος θα μου δίνει την αξία του κουπονιού, δηλαδή 50€ (5% επί των 1000€) και όταν το ομόλογο ωριμάσει (σε 10 χρόνια) θα μου επιστρέψει και τα 1000€ που έδωσα για να το αγοράσω. Μέχρι τότε θα μου τα χρωστάει, αλλά τα χρήματα που έδωσα μπορεί να τα χρησιμοποιήσει όπως θέλει. Κάτι παρόμοιο δηλαδή με τις προθεσμιακές καταθέσεις. Ο χρόνος ωρίμανσης είναι ο χρόνος που απομένει για τη λήξη του ομολόγου. Τη στιγμή που αγοράζω το συγκεκριμένο ομόλογο, ο χρόνος ωρίμανσής του είναι 10 έτη. Μετά από 3 χρόνια, ο χρόνος ωρίμανσης του συγκεκριμένου ομολόγου θα είναι 7 έτη, κ.ο.κ.
Τι ήταν το P.S.I. [1][2][3]
Στην ουσία, το P.S.I. ήταν μια συμφωνία με τους ιδιώτες πιστωτές της χώρας για την ανταλλαγή των ομολόγων τους με άλλα μικρότερης αξίας, εξαιτίας της αδυναμίας της χώρας να ανταποκριθεί στην αποπληρωμή τους. Το σκεπτικό είναι πως οι ιδιώτες κάτοχοι των ομολόγων καλούνται να θυσιάσουν ένα μέρος της αξίας των ομολόγων ώστε να αποτραπεί η πλήρης απαξίωση αυτών από μία πιθανή στάση πληρωμών της Ελλάδας. Η συμμετοχή θα ήταν προαιρετική.
Αρχές του 2012 αρχίζουν να συζητούνται στη Βουλή οι λεπτομέρειες εφαρμογής του προγράμματος P.S.I. Η διαδικασία εφαρμογής του θα γίνει σταδιακά μέσα στο 2012. Περιέχει δύο φάσεις. Η πρώτη είναι το «κούρεμα» των ομολόγων, και η δεύτερη είναι η ανταλλαγή τους με νέα, στα οποία θα έχει προσαρμοστεί τόσο ο χρόνος ωρίμανσης (θα έχει μετατεθεί σε μεταγενέστερη ημερομηνία) όσο και τα επιτόκια, ώστε να ελαφρυνθούν ακόμα περισσότερο οι (ετήσιες) ελληνικές υποχρεώσεις. Η συμμετοχή είναι «εθελοντική» και αφορά ιδιώτες ομολογιούχους. Το κούρεμα προβλεπόταν περίπου στο 53%, και με την ανταλλαγή το συνολικό κέρδος (για την Ελλάδα) ανερχόταν περίπου στο 70%.
Κάπου εδώ κάποιος μπορεί να αναρωτηθεί γιατί συμμετείχαν και τα ασφαλιστικά ταμεία στο P.S.I. Όπως αναφέραμε, η συμμετοχή των ιδιωτών στο P.S.I. ήταν προαιρετική, αλλά μέχρι ενός σημείου. Αν, για κάθε σειρά ομολόγων, η πλειοψηφία των ομολογιούχων συμφωνούσε, τότε όλα τα ομόλογα αυτής της σειράς θα κουρεύονταν υποχρεωτικά, ασχέτως του αν οι υπόλοιποι διαφωνούσαν. Όμως, ένα σημαντικό ποσοστό αυτών των ομολόγων ανήκε σε θεσμικούς επενδυτές (π.χ. τράπεζες, ασφαλιστικά ταμεία, δημόσιοι οργανισμοί) στους οποίους υπήρχε μεγάλη πολιτική επιρροή (και όχι μόνο από την ελληνική κυβέρνηση). Έτσι, η συμμετοχή τους θα βοηθούσε στο να δεσμευτούν και οι υπόλοιποι, κυρίως οι μικροομολογιούχοι.
Έτσι, «αναγκάζοντας» τους θεσμικούς επενδυτές να συμμετάσχουν στο P.S.I., το ποσοστό συμμετοχής ανήλθε στο 95,7%, με αποτέλεσμα η διαδικασία να χαρακτηριστεί επιτυχημένη. Με άλλα λόγια, 197 δισ. € από το σύνολο των ελληνικών ομολόγων ύψους 206 δισ. €, συμφωνήθηκε να «κουρευτούν» κατά 53,5%. Αυτό, θεωρητικά, μεταφράζεται σε μια ελάφρυνση χρέους κατά 105 δισ. € για το ελληνικό Κράτος, καθώς και μια μείωση των ετήσιων δαπανών για τόκους κατά 4 δισ. Να τονίσουμε εδώ ότι τα νούμερα που παραθέτουμε είναι ενδεικτικά και όχι τα ακριβή.
Τα ελληνικά ομόλογα ύψους 206 δισ. € υπάγονταν σε διαφορετικά εθνικά δίκαια με διαφορετικές νομικές ρήτρες, και ήταν εκτεθειμένα σε διαφορετικούς κινδύνους λόγω της αναδιάρθρωσής τους. Από τα 206 δισ. €, τα 177 δισ. υπάγονται στον ελληνικό νόμο, τα 18 δισ. σε ξένο δίκαιο (αγγλικό, ελβετικό, ιταλικό, γαλλικό, αμερικάνικο) και άλλα 11 δισ. ανήκαν σε Δ.Ε.Κ.Ο. Για εκείνα του ελληνικού δικαίου, χρειάστηκε να εισαχθούν (δύο εβδομάδες πριν την ενεργοποίηση του P.S.I.) και να ενεργοποιηθούν οι ρήτρες συλλογικής δράσης (CACs), ώστε να επιβληθεί το κούρεμα και σε όσους δεν το ήθελαν, από τη στιγμή που συμφωνούσε σε αυτό τουλάχιστον το 66% των κατόχων. Να σημειωθεί ότι «εθελοντικά» δέχθηκαν να υποστούν κούρεμα οι κάτοχοι των 152 δισ. €. Από τα ομόλογα που υπάγονται σε ξένο δίκαιο προσήλθαν οικειοθελώς στο κούρεμα εκείνοι που είχαν στην κατοχή τους τα 12 δισ. €, ενώ από τα ομόλογα των Δ.Ε.Κ.Ο. όσοι κατείχαν 7 δισ. €.
Γιατί το καθαρό όφελος ήταν πολύ μικρό: [4][2][3][5][6][7]
Κάποιος ίσως σκεφτεί ότι, αφού το κέρδος από το κούρεμα και την ανταλλαγή ομολόγων έφτανε το 70%, θα πρέπει το χρέος της χώρας μετά από το P.S.I. να είναι 70% μικρότερο. Όμως δεν ήταν ακριβώς έτσι. Η πτώση του ελληνικού χρέους ήταν αρκετά μικρότερη για μια σειρά από λόγους που μας ανάγκασαν να καταφύγουμε σε νέα δανεικά κατά τη διάρκεια του P.S.I.
Συγκεκριμένα:
Κέρδη:
κούρεμα 53%: 106 δισ.
επαναγορά/ανταλλαγή: + 32 δισ.
--------------------------
138 δισ.
Απώλειες:
ανάγκη για ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών με έκδοση 41 δισ.
νέου χρέους εντός του 2012
δανεισμός για επαναγορά χρέους (έκδοση νέων ομολόγων) 11,3 δισ.
τον Δεκέμβριο του 2012
το κούρεμα των ομολόγων των ασφαλιστικών ταμείων
και άλλων φορέων δεν οδήγησε σε μείωση (όλοι οι φορείς
ανήκαν στη Γενική Κυβέρνηση, οπότε «προς τα έξω», το
χρέος της Γενικής Κυβέρνησης δεν άλλαξε) 16,2 δισ.
δανεισμός για παροχή ομολόγων του E.F.S.F. στα ασφαλιστικά
ταμεία ως αντισταθμιστικό όφελος έναντι της μείωσης των
απαιτήσεων που υπέστησαν 4,5 δισ.
δανεισμός για κάλυψη του ελλείματος του 2012 11,9 δισ.
δανεισμός για άλλες υποχρεώσεις του Δημοσίου + 2 δισ.
(πληρωμές στο Ε.Μ.Σ., πληρωμές παλαιών οφειλών κ.λπ.)
--------------------------
≈ 87 δισ.
Καθαρό όφελος στο τέλος του P.S.I.: 138 – 87 = 51 δισ.
* φαίνεται πως ένα σημαντικό τμήμα του χρέους της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών δεν οφειλόταν στο P.S.I. αλλά σε κακές διαχειριστικές επιλογές των τραπεζών, οι οποίες τα χρόνια της κρίσης (μετά το 2009) οδήγησαν σε σημαντικές ζημίες. Το κούρεμα του P.S.I. ήρθε να προστεθεί σε αυτές, οδηγώντας σε μεγαλύτερη ανάγκη για ανακεφαλαιοποίηση.
Γιατί έγινε το P.S.I. [2][8][9][10]
Ο βασικός λόγος που προβλήθηκε, τόσο από την κυβέρνηση όσο και από τους δανειστές, ήταν πως ο σκοπός του P.S.I. ήταν να τεθεί σε βιώσιμη τροχιά το δημόσιο χρέος της Ελλάδας. Ο στόχος ήταν να υποχωρήσει στο 120,5% του Α.Ε.Π. το 2020, από το 168% του Α.Ε.Π. που προβλεπόταν για το 2012. Αυτό ήταν απαραίτητο ώστε να συνεχιστεί η χρηματοδότηση της χώρας. Σε διαφορετική περίπτωση θα μπορούσε να ακολουθήσει στάση πληρωμών από το ελληνικό Κράτος, και οι απώλειες για τους θεσμικούς και μεγάλους ιδιώτες ομολογιούχους να ήταν πολύ μεγαλύτερες. Αυτό ήταν αλήθεια. Αν και το χρέος δεν έγινε βιώσιμο, η κίνηση αυτή ήταν απαραίτητη για να συνεχιστεί η οποιαδήποτε προσπάθεια τιθάσευσης του ελλείμματος. Βέβαια, οι πραγματικές απώλειες για πολλούς από αυτούς ήταν μικρότερες από το ποσοστό κουρέματος. Από τη μία, πολλοί από αυτούς (π.χ. τα Hedge Funds) είχαν αγοράσει τα ομόλογα πολύ χαμηλά (π.χ. στο 1/3 της τιμής), και άρα μπορούσαν να αντέξουν το κούρεμα. Από την άλλη, η Γερμανία (τράπεζες και επενδυτές της οποίας κατείχαν μέρος των ομολόγων, αν και αρκετά μικρότερο από ότι το 2010, μιας και είχαν ήδη «ξεφορτωθεί» ένα μεγάλο μέρος) έβλεπε πως με τα κέρδη από την επιβολή πολιτικών αποφάσεων και νόμων στην Ελλάδα θα αντιστάθμιζαν μέρος των απωλειών ενισχύοντας τους χαμένους.
Επίσης, με το P.S.I. ωφελήθηκε ο ευρωπαϊκός ιδιωτικός τομέας. Από τη μία, το «τοξικό» χρέος μεταφέρθηκε από τις τράπεζες και τα funds στους ευρωπαίους πολίτες, αφού τα περισσότερα από τα κουρεμένα ομόλογα μεταφέρθηκαν, ή παρέμειναν, σε αυτούς που χρηματοδότησαν το νέο δανεισμό της χώρας:
- Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (E.F.S.F.)
- Ευρωπαϊκά Κράτη (διακρατικά δάνεια)
- Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (E.C.B.)
- Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (I.M.F.)
Από την άλλη, δόθηκε η αναγκαία ευελιξία στο ελληνικό Κράτος να δανειστεί επιπλέον χρήματα ώστε να διασώσει της ελληνικές τράπεζες και, μέσω αυτών, ξανά τον ευρωπαϊκό ιδιωτικό τομέα.
Γιατί το P.S.I. ήταν κακή κίνηση, όπως υλοποιήθηκε [2][8][11][12][13][14][15][16][17][18][10][19]
Αφού διευκρινίσουμε ότι η υλοποίηση του P.S.I. έγινε σε συνδυασμό με το 2ο μνημόνιο (δεν θα γινόταν το ένα χωρίς το άλλο), ακολουθούν οι λόγοι για τους οποίους θεωρούμε ότι η υλοποίησή του ήταν προβληματική:
1. Άργησε πολύ να πραγματοποιηθεί. Για να ήταν αποτελεσματικό θα έπρεπε να γίνει το 2010, πριν το χρέος προλάβει να διογκωθεί ακόμα περισσότερο. Ο λόγος που δεν έγινε νωρίτερα, όπως εξηγήσαμε, ήταν η έλλειψη πολιτικού αναστήματος και αποφασιστικότητας, από την ελληνική πλευρά, και η πίεση των ευρωπαίων ώστε να διασωθεί ο ευρωπαϊκός ιδιωτικός τομέας και ιδιαίτερα οι γαλλικές και γερμανικές τράπεζες, οι οποίες χρειάζονταν χρόνο για να ξεφορτωθούν τα ελληνικά ομόλογα.
Η καθυστέρηση αυτή οδήγησε σε μεγάλο ποσοστό κουρέματος και μεγάλωσε το πλήγμα στην αξιοπιστία του κράτους απέναντι στους ιδιώτες επενδυτές (ιδίως στο εσωτερικό της χώρας, μιας και οι υπόλοιποι είχαν τρόπους να αντισταθμίσουν τις απώλειές τους). Χιλιάδες μικροομολογιούχοι, οι οποίοι δεν αποζημιώθηκαν όπως οι τράπεζες, έχασαν τις οικονομίες τους. Σε δεύτερο βαθμό, αυτό σήμαινε ότι η χώρα δεν θα μπορούσε να στηριχθεί πλέον σε αυτούς για μελλοντικό δανεισμό. Αν και η επιλογή των λέξεων έγινε προσεκτικά από όλες τις πλευρές, το P.S.I. αποτέλεσε ένα «πιστωτικό γεγονός» για τη χώρα το οποίο αύξησε τα ασφάλιστρα κινδύνου (CDS) έναντι χρεοκοπίας της χώρας. Δεδομένης της συμφωνίας, αργά ή γρήγορα, η Ελλάδα θα επέστρεφε στις αγορές, αλλά οι αγορές δύσκολα θα ξεχνούσαν ότι η χώρα κάποτε χρεοκόπησε, και πιθανόν αυτό θα είχε αντίκτυπο στο μελλοντικό κόστος δανεισμού της χώρας.
Επίσης, το ποσοστό αναδιάρθρωσης δεν άλλαξε την κατάσταση του χρέους σε βιώσιμη. Το χρέος του 2009 (που μας έβαλε στα μνημόνια) ήταν 301 δισ. € (127% του Α.Ε.Π.). Ο συνδυασμός του P.S.I. με τις ανάγκες δανεισμού της χώρας οδήγησε το χρέος από τα 356 δισ. € (176% του Α.Ε.Π.) σε 300 δισ. € (159% του Α.Ε.Π.). Αυτό όμως έχει να κάνει κυρίως με το γεγονός ότι έγινε πολύ καθυστερημένα.
2. Το οικονομικό πλήγμα των τραπεζών συνοδεύτηκε με bail out, το οποίο οδήγησε σε επιπλέον κρατικό δανεισμό υπέρ των τραπεζών.
3. Στους ξένους κατόχους έγινε ανταλλαγή ομολόγων με νέα ομόλογα αγγλικού δικαίου, οπότε περαιτέρω κουρέματα ή αναπροσαρμογές θα ήταν πολύ δύσκολο να γίνουν. Επίσης, η αποπληρωμή των νέων ομολόγων προβλεπόταν να γίνει σε συνάλλαγμα. Οπότε, αν κάποια στιγμή αποφασίζαμε (ή αναγκαζόμασταν) να φύγουμε από την Ευρωζώνη, η υποτίμηση της δραχμής (ως συνέπεια των πρώτων μηνών ή και ως εργαλείο νομισματικής πολιτικής) θα έκανε το χρέος ακόμα πιο δυσβάστακτο. Επί της παρούσης δεν εξετάζουμε αν αυτό θα ήταν καλή επιλογή, αλλά το γεγονός ότι μειώθηκαν οι επιλογές μας. Τέλος, δινόταν στους δανειστές δυνατότητα κατάσχεσης κινητών, ακινήτων και απαιτήσεων του ελληνικού δημοσίου. Και οι παρενέργειες δεν έχουν τέλος, με πιο πρόσφατο παράδειγμα την προσπάθεια της ελληνικής κυβέρνησης να αποπληρώσει πρόωρα ένα μέρος του χρέους (350 εκατ. €), εφόσον είχε συμφωνηθεί ότι θα έχουμε τη δυνατότητα (ώστε να γλιτώσει αρκετά εκατομμύρια τόκους), και τα αγγλικά δικαστήρια αρνήθηκαν.
4. Τα ασφαλιστικά ταμεία αναγκάστηκαν να συμμετάσχουν, και έτσι το πλήγμα που δέχτηκαν (το οποίο θα αναλύσουμε αμέσως παρακάτω) ήταν πολύ μεγάλο, ενώ η συμβολή τους στη μείωση του χρέους ήταν μηδενική.
5. Οι απαιτήσεις για πρωτογενή πλεονάσματα, τα οποία θα χρησιμοποιούνταν για αποπληρωμή του χρέους, θα «στραγγάλιζαν» την οικονομία της χώρας, με αποτέλεσμα μια σημαντική πτώση του Α.Ε.Π. και, φυσικά, περαιτέρω έμμεσο αντίκτυπο στα ασφαλιστικά ταμεία. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2020, το χρέος της χώρας ξεπέρασε το 200% του Α.Ε.Π.
Το αντίκτυπο στα ασφαλιστικά ταμεία: [2][5][20][21]
Τον Φλεβάρη του 2012 συζητήθηκε στη ελληνική Βουλή το P.S.I. και αναφέρθηκε ότι θα συμμετάσχουν και τα ασφαλιστικά ταμεία. Επειδή ένας αριθμός βουλευτών διαμαρτυρήθηκε, ο τότε υπουργός Οικονομικών Ευάγγελος Βενιζέλος είπε ότι οι απώλειες των ταμείων θα αντισταθμιστούν με την ίδρυση μιας εταιρίας Α.Ε., και τη μεταβίβαση σε αυτήν στοιχείων της ιδιωτικής περιουσίας του Δημοσίου για την ενίσχυση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης. Ακολούθησε η ψήφιση του P.S.I. και του νόμου 4046/2012 για την Α.Ε. Παρ’ όλα αυτά, η εν λόγω Α.Ε. δεν ιδρύθηκε ποτέ και, κατά συνέπεια, δεν έγινε καμία μεταβίβαση περιουσιακών στοιχείων για τη στήριξη των ταμείων.
Λίγο πριν από το P.S.I., τα ασφαλιστικά ταμεία είχαν σε κοινό λογαριασμό στην Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ) 19,5 δισ. €, τα οποία η ΤτΕ είχε επενδύσει αυτοβούλως (χωρίς να συμβουλευτεί τα ασφαλιστικά ταμεία) σε ελληνικά ομόλογα. Με το κούρεμα, αυτά έχασαν το 53% της αξίας τους (έμειναν 10,5 δισ. €). Στη συνέχεια, με την ανταλλαγή, τα υπάρχοντα ομόλογα που έληγαν το 2016, 2017 και 2018, αντικαταστάθηκαν με νέα τα οποία έληγαν μέσα στην περίοδο 2032–2042. Η αντικατάσταση αυτή μείωσε την αξία τους ακόμα περισσότερο. Το Ιούνιο του 2015 τα ομόλογα αυτά είχαν αξία 6 δισ. €. Σε άλλο (ξεχωριστό) λογαριασμό της ΤτΕ τα ταμεία είχαν 6,5 δισ. € σε ομόλογα που είχαν αγοράσει αυτοβούλως τα ίδια τα ταμεία. Με το κούρεμα, η αξία τους μειώθηκε στα 4 δισ. Σύμφωνα με την ΤτΕ, από τα ασφαλιστικά ταμεία χάθηκαν περίπου 16,2 δισ. €. Ορισμένα ταμεία έχασαν έως και το 70–75% των αποθεματικών τους.
Αργότερα, ο Ευ. Βενιζέλος προσπάθησε να υποστηρίξει πως οι πρόεδροι των ταμείων ψεύδονταν, και ότι τα ασφαλιστικά ταμεία δεν έχασαν λεφτά λόγω του P.S.I., χρησιμοποιώντας τα εξής επιχειρήματα:
(α) Ότι τα λεφτά που έχασαν τα ταμεία με το κούρεμα τα έχει πάρει το Δημόσιο, στο οποίο ανήκουν τα ταμεία, και άρα είναι κάτι σαν «εσωτερική μετακίνηση» κεφαλαίων. Γι’ αυτό, άλλωστε, το κούρεμα των ομολόγων των ασφαλιστικών ταμείων δεν μετέβαλε το χρέος της Γενικής Κυβέρνησης.
[Σ.τ.Σ] Αν και η δήλωση αυτή είναι σωστή, το επιχείρημα είναι παραπλανητικό. Αν είναι όντως έτσι, με το ίδιο σκεπτικό θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι δεν υπάρχει καν λόγος να έχουν αποθεματικά τα ασφαλιστικά ταμεία. Επίσης, γεννάται και το ερώτημα: πως ακριβώς θα κάνουν αναλογιστικές μελέτες τα ταμεία; Με βάση τι; Τον ενδεχόμενο κρατικό προϋπολογισμό για τα επόμενα 30 χρόνια; Επιπλέον, αν δεν επρόκειτο να υπάρξουν απώλειες για τα ασφαλιστικά ταμεία, τότε γιατί προτάθηκε να ιδρυθεί μια Α.Ε. στην οποία να μεταβιβασθούν περιουσιακά στοιχεία του Δημοσίου ως αντιστάθμισμα; Ναι, η λογιστική μετακίνηση του ποσού είναι εσωτερική και δεν μειώνει το χρέος· αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι τα ταμεία δεν βγήκαν ζημιωμένα. Δεδομένου του λόγου για τον οποίο έγινε του κούρεμα και του εκτιμώμενου χρόνου που θα χρειαζόταν για να βγει η χώρα από τη δύσκολη κατάσταση, η επιστροφή των αποθεματικών στα ταμεία είτε δεν θα μπορούσε να γίνει, είτε θα γινόταν πολλά χρόνια αργότερα (πιθανότατα χωρίς τους σχετικούς τόκους από επενδύσεις), όταν πια η χρήση τους δεν θα ήταν τόσο αναγκαία. Όπως άλλωστε δεν έγινε και, αντ’ αυτού, έγιναν περικοπές στις δημόσιες παροχές των ασφαλιστικών ταμείων. Τέλος, για αυτές τις απώλειες τις οποίες δεν υπέστησαν τα ταμεία, το Κράτος προχώρησε σε δανεισμό ώστε να παράσχει ομόλογα του E.F.S.F. στα ασφαλιστικά ταμεία ως αντισταθμιστικό όφελος έναντι της μείωσης των απαιτήσεων που υπέστησαν. Ο νοών νοείτω!
(β) Ότι η βιωσιμότητα των ταμείων εξαρτάται έτσι κι αλλιώς από το Κράτος (για παράδειγμα, η ετήσια επιχορήγηση του Κράτους στα ταμεία ήταν 17 δισ. €) και τα αποθεματικά δεν θα έσωζαν τα ταμεία αν το Κράτος κατέρρεε.
[Σ.τ.Σ] Κάπου εδώ δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως (α) ο λόγος που το Κράτος έχει καταλήξει να επιχορηγεί τα ασφαλιστικά ταμεία σε τέτοιο βαθμό είναι οι συνεχείς καταστρεπτικές παρεμβάσεις του στα αποθεματικά των ταμείων, και (β) ο ρόλος των αποθεματικών στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης δεν είναι η ανεξαρτητοποίηση των ασφαλιστικών ταμείων από την κρατική χρηματοδότηση, αλλά η στήριξη των κοινωνικών παροχών σε περιόδους ύφεσης, όταν το Κράτος δυσκολεύεται να παράσχει ικανοποιητική στήριξη μέσω της φορολογίας.
Αναφορές
[1]. «Τα βασικά στοιχεία του PSI», TaxHeaven, 2012
[2]. «Κούρεμα 197 δισ. κατά 53,5%, με όφελος 105,4 δισ. ευρώ», Η Καθημερινή, 2012
[3]. «Δεύτερο Μνημόνιο: Τι ήταν το PSI», Greekonomics, 2021
[4]. «Από τα 137,9 δις του PSI μόνο 51.2 ήταν το όφελος για το ελληνικό χρέος», TaxHeaven, 2014
[5]. «Περί της κεφαλαιοποίησης της κύριας σύνταξης», Οικονομικός Ταχυδρόμος, 2024
[6]. «Λ. Βατικιώτης κατά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων της Επιτροπής Αλήθειας Δημοσίου Χρέους», Λεωνίδας Βατικιώτης, 2015
[7]. «Λίγα λόγια για το PSI», Κώστας Μελάς, 2016
[8]. «Euroshock: Saving Greece and Securing the Eurozone», U.S San Diego School of Global Policy and Strategy, 2024
[9]. «The European Debt Crisis: Lessons from Greece», Richard Parker, 2012
[10]. «Το άγνωστο παρασκήνιο της προσφυγής στο ΔΝΤ», Παναγιώτης Ρουμελιώτης, 2012, Εκδόσεις Λιβάνη
[11]. «Ντάισελμπλουμ: Με το πρώτο ελληνικό μνημόνιο σώθηκαν οι ξένοι επενδυτές», CNN Greece, 2017
[12]. «Γερμανική παραδοχή: Τα μνημόνια έσωσαν τις ευρωπαϊκές τράπεζες, όχι την Ελλάδα», News 24|7, 2016
[13]. «Ρουμελιώτης: Το μνημόνιο έσωσε τις γαλλικές και γερμανικές τράπεζες – Δεν υπάρχει λύση χωρίς κούρεμα», Το Ποντίκι, 2025
[14]. «Κυνική ομολογία: Το 1ο Μνημόνιο έγινε για να σωθούν οι γερμανικές τράπεζες», Tibune, 2016
[15]. «Παραδοχή Ομπάμα: Επέβαλλαν μνημόνιο στην Ελλάδα για να σώσουν γαλλικές και γερμανικές τράπεζες», Tribune, 2020
[16]. «Μνημόνια: ἡ μετατροπή τῆς Ἑλλάδας σέ χρεοδουλοπαροικία», Ενωμέρνη Ρωμιοσύνη, 2018
[17]. «Μνημόνια: ἡ μετατροπή τῆς Ἑλλάδας σέ χρεοδουλοπαροικία Β’», Ενωμέρνη Ρωμιοσύνη, 2018
[18]. «Greece’s best option is an orderly default», Nouriel Roubini, Financial Times, 2020
[19]. «Η Ελλάδα στη Σκακιέρα της Ανατολικής Μεσογείου», Γιώργος Αδαλής, 2025
[20]. «Με το PSI ανετράπη οριστικώς η οικονομική ισορροπία του ασφαλιστικού συστήματος», Γ. Ρωμανιάς, 2015, Βουλή
[21]. «Ο Ευ. Βενιζέλος για το PSI και τα ασφαλιστικά ταμεία», 2015
